در ریشه یابی چگونگی پیدایش و ساختار تن پوشها، که پس از گذشت سالیان سال به فرم و مدلهای پیراهن امروزی رسیده، روی هم رفته می توان نخستین انگیزه های ساختاری تن پوش را از روی کنده کاریها و نقش سنگهایی که بیشتر آنها در شهر شوش به دست آمده است، در تمدنیایی مادها(ی ایران نشین) جستجو کرد که از همان آغاز سده های هفتم و ششم پیش از میلاد، یکی از پوششهای اصلی آنها به شمار می رفته است. در این مقاله به تاریخچه پیراهن در طول زمان می‌پردازیم.
در این هنگام، برش تن پوش مادها کمی گشاد بوده و بلندی آن تا بالای زانو می رسیده و آن را به همراه کمربندهایی، بیشتر از جنس چرم، به تن می کردند؛ همچنین برش آستینها کمی تنگ و به اندازه دوردستها بوده است.
از سال ۶۵۱ تا سال ۲۲۴ پیش از میلاد
سپس به هنگام پادشاهی ساسانیها، دورتادور لبه های پایین (دامن شکل) این گونه تن پوشها را برای بهتر ایستادن بر آن و همچنین برای زینت دادن به آن با نوارهای فلزی ناز کی می دوختند.
اواخر سده سوم میلادی
تنها از اواخر سده سوم میلادی بود که وجود تن پوشهای مردانه (که بیشتر اند و از پارچه کتان بود) در اروپای مرکزی به ثبت رسیده است.
از اواخر سده هشتم و اوایل سده نهم میلادی
زنان نیز چنین تن پوشهایی اکه کمی کوتاه تر و تنگ تر بوده در زیر بالاپوشهای خود (که این بالاپوشها از الگویی شبیه تن پوشها داشتند) به تن می کردند.
سده دهم
به گمانی از سده دهم پس از میلاد مدل این پوشاکها از پشت و جلو بسرراه ده و می بایست از سر به تن می کردند.
سده دوازدهم پس از میلاد
زنها بیش از یک (بیشتر دو) تن پوش به روی هم می پوشیده اند که در علم لغت شناسی بین این دو چندان تفاوت نامی (همچون امروز که با نامهای زیر پوش و پیراهن از هم جدا می شوند و خود هر کدام دسته ای از پوشاکها را تشکیل می دهند) نبود.
نیمه سده چهاردهم میلادی
بلندی پیراهن مردانه کمتر شده و تا کمی پایین تر از باسن می رسیده و یخه نیز باز تر بوده تا جایی که پایین گلو دیده می شده است.
سده پانزدهم میلادی
بلندی پیراهن باز کمی کمتر شده و در آن هنگام پیراهن را با جوراب شلواریهای یکسره می پوشیدند.
کمی پس از سال ۱۴۸۰ میلادی
آستین پیراهنها برای هر دو جنس مردان و زنان بسیار گشاد بوده و با بندی که به خود آستین دوخته می شده به آن فرم و مدل می دادند.
در همین سالها گاهی زیر پیراهنهایی از پارچه های ابریشمی و تن پوشی از پارچه کتان را هم می پوشیدند.
بین سالهای ۱۵۰۰ تا ۱۵۲۰ میلادی
نه تنها گشادی آستین پیراهن که گشادی برش یخه ها نیز بیشتر آشکار بوده؛ فرم یخه ها در این سالها قابل بسته شدن در جهت افقی بود که این امر به پیراهن زینت بیشتری می بخشید.
پس از سال ۱۵۲۰ میلادی
دوباره مدل یخه ها کیپ تر گردید و با بندی نازک یا دکمه ای بسته می شد و افزوده شدن چندین چین پلیسه) در جلوی سینه فرم زیباتری به پیراهن می داد.
تا سال ۱۵۳۰ میلادی
فرم يخه پیراهن شکل ایستاده ای به خود گرفت؛ تا آنجا که این گونه فرم ایستاده از یخه ها، در همان هنگام در بالا پوشهای ژاکت مانند نیز به کار می رفت.
از سال ۱۵۴۰ میلادی
(به ویژه در ایتالیا) تکه کوچکی از گوشه های يخه برمی گشته که سرچشمه مدل يخه برگردانهای امروزی است.
بین سالهای ۱۵۷۵ تا ۱۶۳۰ میلادی
توک بخه های ایستاده تا می شده و به گونه ای جدا روی یخه برمی گشته؛ با این تغییر فرم در مدل به ها، نمادهای نخستین پیراهن به گونه ای آشکار از بین رفت.
پس از سال ۱۶۴۰ میلادی
پیراهنهای مردانه که بیشتر در زیر ژاکتهای کوتاه و تنگ (فرم فرانسوی) پوشیده می شد در دو سمت چپ و راست درز داشته؛ همچنین پشت پیراهن کمی بلندتر از جلوی آن بوده تا روی باسن را بپوشاند.لب
آستینها از سر آرنجها چندان بسته و پوشیده نبوده (گشاد بوده) که به همین دلیل یا با دکمه ای بسته می شده و یا با بندی به دور مچ دست پیچیده می شده است.
در یخه های آن نیز از یک نوار فلزی که به اندازه پهنای نوار پارچه ای (تا نیم سانتی متر) بوده استفاده می کردند که کار جادکمه ای را انجام می داده و در دکمه ای بسته می شده است.
در بین سالهای ۱۷۸۹ تا ۱۷۹۴ میلادی
(و به هنگام شورش در فرانسه) این بندهای یخه پهن تر و بلند تر شد.
از سال ۱۸۸۰ میلادی
تغییرات چشمگیری در یخه ها پدید آمد و پس از آن بیشتر پیراهنها دارای یخه های گوشه دار یا یخه برگردان بوده اند.
تا سال ۱۸۹۰ میلادی
در ادامه مقاله تاریخچه پیراهن، فرم یخه ها باز باریک تر شده و پس از این سالها دوباره یخه ها را پهن تر و بزرگ تر می گرفتند. در همین سالها بود که پیراهنهای رنگی با یخه های سفید، روند پیشرفت «مد در پیراهن» را شتاب بیشتری بخشید.
چگونگی و مدلهای گوناگون یخه ها در آغاز سده بیستم میلادی چنان چشمگیر بود که به نمای پیراهنها (با الگوهای ساده ای که داشتند) زینت بیشتری می دادند.
در بین سالهای ۱۹۰۰ تا ۱۹۱۰ میلادی
پوشیدن پیراهنهایی با يخه های ایستاده در زیر کت و شلوار در مردان بیشتر دیده می شد.
تا سال ۱۹۲۲ میلادی
بیشتر نوک یخه ها گوشه دار بوده و کمتریا برش گرد به چشم می خورده است.
تا پیش از سال ۱۹۳۰
پیراهنهای ابریشمی در گسترش مد در پیراهن جلوه بیشتری داشته است؛ تا جایی که برش یخه ها تنها از پارچه های ابریشمی تک رنگ و ساده بوده که به پیراهن دوخته می شده است.
تا سال ۱۹۵۰
برای بهتر ایستادن نوک یخه ها از فنرهای فلزی پهن و باریک و سپس از پلاستیک استفاده می کردند.
در آغاز سال ۱۹۵۱
در ادامه تاریخچه پیراهن، برای نخستین بار در امریکا پیراهنها را از پارچه های نایلون دار (پلی اکریل یا پلی آمید) می دوختند.
جای یاد آوری دارد که در سالهای ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۰ میلادی رنگ پیراهنها بیشتر تیره بوده و یخه ها و سر آستینها نیز با کمک دکمه هایی) قابل تعویض بوده اند.
در بین سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۵
برش پیراهنهای مردانه در کمر خیلی تنگ بوده، آن هم با یخه های ساده و بزرگ تر؛ و برای دوخت پیراهن بیشتر از پارچه های نخی یا کتان استفاده می کردند.
پس از سال ۱۹۷۵
پیراهن مردانه الگوی بهتری پیدا کرد و تنها در دور کمر تنگ تر شد؛ همچنین پیراهنهایی که از پارچه های راه راه و با يخه های سفید تک رنگ دوخته می شد وارد بازار مد پیراهن گردید.
پس از آن تا به امروز با شکل گیری سیستمهای الگوسازی دقیق و وجود طراحان (گاه خوش سلیقه) در سراسر جهان، الگوی پیراهن مردانه تا اندازه ای (به فرم راسته و آزاد) ثابت مانده و بیشتر در رنگ و طرح پارچه و همچنین فرم برش یخه و سر آستین و جیبها تغییر داده می شود. امیدواریم از مقاله تاریخچه پیراهن لذت برده باشید.
برگرفته از کتاب زبان پیراهن_طراحی لباس مردانه
