آیا میدانید که پشت هر لباس زیبا، دنیایی از اصطلاحات و مفاهیم تخصصی نهفته است؟ خیاطی، هنری است که در آن هر کلمه، یک داستان را روایت می کند و هر اصطلاح، یک جهان جدید را میگشاید. اگر شما هم به دنیای مد و لباس علاقهمند هستید و دوست دارید خیاطی را بهتر بشناسید، این مقاله برای شماست! در این مطلب، به سراغ اصطلاحات و مفاهیم رایج در خیاطی میرویم و دنیای جذاب خیاطی را برایتان روشنتر میکنیم.
خیاطی هم مثل خیلی از رشتهها و شغلهای دیگر، اصطلاحات مربوط به خودش را دارد. هرکسی برای موفقیت در این رشته باید با این اصطلاحات خیاطی آشنا باشد و نکتههایی که در این حرفه نیاز است را بیاموزد. ما در این مقاله از مجله هپی لند بعضی از این اصطلاحات را برایتان بازگو میکنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
اصطلاحات و مفاهیم رایج در خیاطی
برای دوخت یک لباس زیبا و حرفهای، تنها داشتن مهارت کافی نیست. آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم تخصصی خیاطی، کلید موفقیت شما در این هنر است. از سوی دیگر در این بخش شما با اصطلاحاتی آشنا میشوید که به شما کمک میکنند تا الگوها را بهتر درک کنید، پارچهها را بهتر بشناسید و در نهایت، لباسهایی با کیفیتتر و حرفهایتر بدوزید.
اِشل
نوعی گونیا و خطکش در خیاطی است که کاربرد زیادی در خیاطی دارد. به عبارت دیگر اشل ابزاری ضروری و پرکاربرد در خیاطی است که برای اندازه گیری دقیق و انتقال الگوها به پارچه استفاده میشود. این ابزار به شکلهای مختلفی مانند خطکش، گونیا و شابلونهای مخصوص وجود دارد و در اندازهها و جنسهای متنوعی تولید میشود.
اوزمان در خیاطی
اگر میخواهید بدانید اوزمان در خیاطی چیست به فضای اضافی، که در الگوهای خیاطی ایجاد میشود، اوزمان میگویند. به عبارت دیگر اوزمان در خیاطی به عملی گفته میشود که طی آن، به پارچه یا الگو حجم داده میشود. این کار معمولاً با ایجاد فضای خالی یا چیندار کردن قسمتهای مشخصی از لباس انجام میشود. اوزمان میتواند برای ایجاد فرمهای مختلف، پفکردگی یا چیندار شدن قسمتهای خاصی از لباس استفاده شود و به لباس ظاهری جذابتر و حجیمتر ببخشد.
آنفورشور
یکی دیگر از اصطلاحات در خیاطی آنفورشور (Enfourchure) است. آنفورشور به معنی مجموع فاق جلو و پشت شلوار میباشد. برای اندازه گیری، سر متر را روی خط کمر در وسطِ جلوی شلوار قرار داده، آن را از وسط پا عبور میدهیم و تا وسطِ پشت را اندازه میزنیم. از سوی دیگر در خیاطی، دقت در دوخت آنفورشور بسیار مهم است، زیرا این نقطه باید بهگونهای دوخته شود که هم راحتی فرد را در هنگام پوشیدن شلوار یا شورت تأمین کند و هم دوام و استحکام کافی داشته باشد تا با استفاده مکرر و شستشو پاره نشود. همچنین، این نقطه به دلیل تأثیری که بر تناسب و ظاهر لباس دارد، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
ژوزفین
در خیاطی به برشها و مدلهای زیر سینه، ژوزفین گفته میشود. به عبارت دیگر در خیاطی، “ژوزفین” به نوعی یقه اشاره دارد که به شکل هلالی یا نیمدایره و عموماً با ارتفاع کوتاه طراحی میشود. این یقه در قسمت بالای لباس قرار دارد و حالتی شیک و زیبا به لباس میدهد. یقه ژوزفین معمولاً بدون برگردان و به صورت ساده و ملایم است، و از آن در طراحی لباسهای زنانه و گاهی مردانه استفاده میشود.
مل یا ملین
مل یا ملین همان صابون خیاطی است که یکی ابزار پرکاربرد در خیاطی است. این وسیله به دلیل اینکه رد آن به راحتی از روی پارچه پاک میشود، بسیار محبوب است و بدون اینکه به پارچه آسیب بزند یا لکهای دائمی ایجاد کند، امکان طراحی و علامتگذاری موقت را فراهم میکند. استفاده از مل در خیاطی به دقت بیشتر در برش و دوخت و همچنین بهبود کیفیت نهایی کار کمک میکند.
کادر
به طول الگوی جلو و پشت، به اضافه ۵ الی ۱۰ سانت را کادر می گویند. کادر میتواند به شکل یک الگوی کاغذی یا کارتن باشد که روی پارچه قرار میگیرد و به عنوان راهنمایی برای برش و دوخت استفاده میشود. این الگوها معمولاً برای بخشهای مختلف لباس مانند آستین، یقه، جلو و پشت لباس بهطور جداگانه طراحی میشوند و خیاط با استفاده از این کادرها، میتواند لباسها را با تناسب و اندازه دقیق بدوزد.
پاترون در خیاطی
یکی دیگر از اصطلاحات رایج در خیاطی پاترون است. در خیاطی به الگوی لباس پاترون هم گفته میشود؛ پاترونها معمولاً شامل قطعات مختلف لباس مانند جلو، پشت، آستین، یقه و غیره هستند که بر روی کاغذ یا مقوا ترسیم میشوند. این الگوها با اندازهگیریهای دقیق تهیه میشوند و خیاط با قرار دادن آنها روی پارچه، قطعات مختلف لباس را برش میدهد و سپس آنها را به هم میدوزد.
پاترونها به عنوان راهنمایی برای خیاطان عمل میکنند تا مطمئن شوند که لباسها با اندازهها و تناسبات صحیح دوخته میشوند. این الگوها میتوانند برای لباسهای مختلف از جمله پیراهن، شلوار، دامن، کت و غیره طراحی شوند و معمولاً شامل جزئیاتی مانند خطوط برش، نقاط اتصال، جای دوخت و حتی علامتگذاریهایی برای دوخت جیبها یا دیگر جزئیات لباس هستند.
شالوده
شالوده الگوی کنترل شده و یا به اصطلاح پایه و اساس طراحی یک لباس است. به عبارت دیگر در خیاطی، “شالوده” یا “الگوی پایه” به الگوی اصلی و ابتدایی گفته میشود که برای طراحی و دوخت انواع لباسها استفاده میشود. شالوده معمولاً یک الگوی ساده و اساسی است که بدون هیچگونه تزئینات یا تغییرات اضافی ایجاد میشود و به عنوان پایهای برای طراحی و تغییرات بیشتر به کار میرود.
به عنوان مثال، شالوده یک پیراهن شامل الگوی پایهای است که فقط بخشهای اصلی مانند جلو، پشت و آستینها را شامل میشود. خیاط از این شالوده برای ایجاد طرحهای مختلف استفاده میکند و با افزودن جزئیات مانند یقه، جیب، دکمهدوزی، چیندار کردن و تغییرات دیگر، لباس نهایی را به وجود میآورد.
پاترون تیپ
به الگویی گفته میشود که، مدل مورد نظر روی آن پیاده و سپس برای نمونه روی متقال دوخته میشود. بعد از آن، الگو یا پاترون بی عیب را روی پارچه مورد نظر پیاده میکنیم؛ پاترون برای لباس عروس الزامی است. از سوی دیگر در خیاطی، “پاترون تیپ” به یک نوع الگوی پایهای (پاترون) اشاره دارد که برای طراحی و دوخت یک سبک یا مدل خاص از لباسها استفاده میشود. این الگو شامل بخشهای اساسی و مشخصههای اصلی آن مدل خاص است و به خیاط کمک میکند تا لباسهایی با ویژگیهای مشخص و سبک مشابه تولید کند.
ساسون
ساسون یا پنسخطی، در وسط و پشت در لباسهای مجلسی، و یا لباسهایی که میخواهیم گودی کمر در آن ها مشخص باشد، دوخته میشود. در واقع ساسونها معمولاً به شکل یک مثلث یا لوزی طراحی میشوند که با جمع کردن یا تا زدن پارچه و سپس دوختن آن، باعث میشوند لباس بهطور دقیقتر و زیباتر بر روی بدن قرار گیرد.
هدف اصلی از استفاده از ساسون در خیاطی این است که لباس بهطور بهتری با انحنای طبیعی بدن هماهنگ شود و ظاهر لباس بر روی بدن صاف و بدون چین و چروک باشد. به عنوان مثال، در قسمت کمر یک دامن یا پیراهن، ساسونها کمک میکنند تا پارچه به درستی دور کمر جمع شود و از چین و چروک ناخواسته جلوگیری شود.
قرینه سازی
قرینه سازی، با کارین در کاغذ و با کوک شل در پارچه انجام میشود. از سوی دیگر در خیاطی، “قرینهسازی” به فرآیند ایجاد توازن و هماهنگی بین دو طرف لباس اشاره دارد، به طوری که هر دو سمت لباس (چپ و راست) بهطور یکسان و مشابه به نظر برسند. این مفهوم به ویژه در طراحی و برش الگوها اهمیت دارد، زیرا عدم قرینهسازی میتواند منجر به ناهماهنگی و نقص در ظاهر نهایی لباس شود.
برای مثال، زمانی که شما در حال برش یک پارچه برای یک پیراهن هستید، باید مطمئن شوید که الگوی جلو و پشت پیراهن در هر دو سمت چپ و راست کاملاً مشابه و متقارن است. این شامل قرینهسازی در یقه، آستینها، جیبها، درزها و دیگر جزئیات لباس میشود.
لبه دوزی در خیاطی
لبه دوزی در واقع همان سردوزی است. در خیاطی، “لبهدوزی” به فرآیند دوخت و تکمیل لبههای پارچه یا لباس اشاره دارد تا از ریشریش شدن و خراب شدن آن جلوگیری شود و همچنین ظاهر زیباتری به لباس ببخشد. لبهدوزی معمولاً در قسمتهایی مانند انتهای آستینها، پایین دامن یا شلوار، یقه و دیگر لبههای لباس انجام میشود. روشهای مختلفی برای لبهدوزی وجود دارد که از مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تا کردن و دوختن لبهها: یکی از رایجترین روشهای لبهدوزی، تا کردن لبه پارچه به داخل و دوختن آن است. این روش ساده و موثر است و به لباس ظاهری تمیز و مرتب میبخشد.
- استفاده از نوار اریب: در این روش، یک نوار باریک از پارچه (نوار اریب) به لبه پارچه دوخته میشود. نوار اریب معمولاً در لباسهای بچگانه و دامنهای کلوش استفاده میشود و علاوه بر جلوگیری از ریشریش شدن، به لباس جلوهای زیبا میدهد.
- دوخت زیگزاگ یا اورلوک: این دوختها برای لبهدوزی و جلوگیری از ریشریش شدن لبه پارچه به کار میروند. دوخت زیگزاگ با ماشین خیاطی انجام میشود و اورلوک نیز با دستگاه مخصوص اورلوک انجام میشود.
- دوخت لبههای تزئینی: در این روش از دوختهای خاص و تزئینی مانند دالبر، چیندار یا گلدوزی برای لبهدوزی استفاده میشود که علاوه بر جلوگیری از ریشریش شدن، به لباس جلوهای هنری و زیبا میبخشد.
سگک
سگک در خیاطی در واقع قلاب دایرهای یا چهارگوش برای نگه داشتن کمربند است. به عبارت دیگر در خیاطی، “سگک” به قطعهای از فلز، پلاستیک یا مواد دیگر گفته میشود که برای بستهشدن و تنظیم لباسها یا اکسسوریها استفاده میشود. سگکها به عنوان جزء اصلی در بسیاری از انواع لباسها و لوازم جانبی مانند کمربندها، دکمههای کیفها، و بندهای شلوار یا دامن کاربرد دارند.
شیرازه
در یک تعریف ساده می توان گفت به جای دکمه شیراز گفته میشود. در واقع شیرازه همان سوراخی بر روی لباس میباشد که برای عبور دادن دکمه لباس از آن تعبیه شده است.
ولولورت
ولولورت تخته مخصوص برای اتو است. در واقع ولولورت تخته ای دارای سوزن های زیاد است که برای اتوی پارچه هایی با پرز های بلند مثل مخمل مناسب است.
آستین شمیزیه
به آستین مچی لباس مردانه یا زنانه گفته میشود. به عبارت دیگر آستین شمیزیه به نوعی طراحی آستین در لباسهای زنانه و مردانه اشاره دارد که معمولاً در شومیزها و بلوزها به کار میرود. این نوع آستین ویژگیهای مشخصی دارد که آن را از سایر انواع آستینها متمایز میکند.
رافل
چین روی پارچه نازک و نرم که به صورت خرد داده میشود را، رافل میگویند. در خیاطی، “رافل” (Ruffle) به نوعی از تزئینات و طراحی پارچه گفته میشود که با چیندار کردن یا لایهلایه کردن پارچه بهوجود میآید. این چینها و لایهها معمولاً به لبههای لباس، دامنها، آستینها یا دیگر بخشهای لباس اضافه میشوند تا جلوهای زیبا و فانتزی به لباس ببخشند.
ژانت
وسیلهای است برای اتو کردن درزهای کوتاه آستینها استفاده می شود. در واقع ژانت همان میز کوچک اتو برای درزهای آستین و شلوار است یک وسیله پرکاربرد در خیاطی محسوب می شود.
یقه فرنچی
به یقه ایستاده ژاپنی، قفقازی، سرداری یا چینی یقه فرنچی نیز میگویند. در واقع یقه فرنچی (French collar) یا یقه فرانسوی، نوعی طراحی یقه است که به دلیل ظاهری کلاسیک و شیک، در طراحی لباسهای رسمی و نیمهرسمی بسیار محبوب است. این یقه بهویژه در پیراهنها و بلوزهای زنانه و مردانه مورد استفاده قرار میگیرد و ویژگیهای خاصی دارد که آن را از سایر انواع یقهها متمایز میکند.
جیب فیلتاب
به جیب مغزی دو طرفه جیب فیلتاب میگویند. در واقع در خیاطی، “جیب فیلتاب” به نوعی جیب گفته میشود که طراحی و ساختار خاصی دارد و معمولاً برای ایجاد ظاهری منظم و زیبا در لباسها به کار میرود. این نوع جیب بهطور خاص برای پوشاندن یا پنهان کردن زیپها، دکمهها یا سایر جزئیات طراحی شده است تا نمای کلی لباس را بهبود بخشد.
مرغک در خیاطی
به تکه سه گوش کوچکی که برای راحتی زیر فاق شلوار و زیر بغل آستین به کار میرود، گفته میشود. از سوی دیگر در خیاطی، “مرغک” (یا به اصطلاح دیگر “مرغک دوزی”) به نوعی تکنیک یا جزئیات در طراحی و دوخت لباسها اشاره دارد که بهطور خاص در بخشهای مختلف لباس برای تزئین یا ایجاد جلوههای ویژه استفاده میشود. این واژه معمولاً به طراحیهای خاص و ویژه در لبهها، یقهها، یا دیگر قسمتهای لباس اطلاق میشود و ممکن است بسته به منطقه و فرهنگ، معانی مختلفی داشته باشد.
پیکان یا پای کلاغ
پیکان یا پای کلاغ در خیاطی به علامتی گفته میشود که برای محکم کردن و تثبیت نقاط خاصی از لباس استفاده میشود. این علامت شبیه به یک پیکان یا پای کلاغ است و معمولاً در انتهای ساسونها، پیلیها و درزهای کوچک دیده میشود.
فلد
به درز وسط پشت در بالاتنه فلد گفته میشود. این درز به دلایل مختلفی در لباسها ایجاد میشود:
- تسهیل دوخت: در لباسهایی که از پشت بسته میشوند، فلد باعث میشود تا دوختن لباس آسانتر و دقیقتر انجام شود.
- تناسب بهتر با اندام: فلد به لباس اجازه میدهد تا بهتر به فرم بدن بنشیند و در قسمت پشت آزادتر باشد.
- ایجاد طرح و مدل: در برخی مدلهای لباس، فلد به عنوان یک عنصر طراحی به کار میرود و به لباس ظاهری زیباتری میدهد.
پلاکت
پلاکت در خیاطی به قسمتی از لباس گفته میشود که برای قرار دادن زیپ، دکمه، بند یا سایر بستها در آن تعبیه میشود. به عبارت سادهتر، پلاکت همان چاک یا شکافی است که در آن زیپ یا دکمه کار گذاشته میشود.
پل
نوارهای باریکی که در کمر شلوار یا دامن برای نگهداری کمربند گذاشته میشود، پل نام دارد.
بالاتنه غیر متقارن
به یقههای یک طرفه میگویند. در واقع بالاتنه غیرمتقارن در خیاطی به بالاتنهای گفته میشود که دو طرف آن از نظر طول، شکل یا جزئیات با هم برابر نباشند. این نوع بالاتنهها در سالهای اخیر بسیار محبوب شدهاند و به لباسها ظاهری مدرن و جذاب میبخشند.
ژانت یا طیاره
میز کوچکی که برای اتو درزهای آستین و شلوار به کار گرفته میشود، ژانت یا طیاره میگویند.
دامن پنل در خیاطی
دامن مدل ماهی را دامن پنل نیز میگویند. به عبارت دیگر دامن پنل در خیاطی به دامنی گفته میشود که از چندین قطعه پارچه مستطیل شکل به نام پنل تشکیل شده است. این پنلها به صورت عمودی یا افقی به یکدیگر دوخته شده و دامنی با طرحها و مدلهای متنوع ایجاد میکنند.
گلابتون
از ترکیب الیاف ابریشمی با طلا و نقره به دست میآید. در واقع گلابتون در خیاطی به نخهایی گفته میشود که دارای روکش فلزی هستند و برای ایجاد درخشندگی و زیبایی بر روی پارچه استفاده میشوند. این نخها معمولاً از جنس طلا، نقره یا فلزات دیگر ساخته شده و به صورت نخهای ظریف و براق در بازار موجود هستند.
انواع پارچه نخی
کرشه، دبیت، وال، زمزم، چبت، مل مل و متقال جزو پارچههای نخی هستند.
انواع پارچههای پشمی
کشمیر، فاستونی پشمی، توئید، فانل و فوتر جزو پارچههای پشمی هستند.
کوک لغزشی
یکی دیگر از اصطلاحات خیاطی کوک لغزشی است. کوک لغزشی برای پرو لباس از روی لباس کوک گرفته میشود. در واقع کوک لغزشی در خیاطی نوعی کوک موقتی است که به صورت دستی و با استفاده از سوزن و نخ انجام میشود. این کوک به قدری شل و آزاد دوخته میشود که به راحتی بتوان آن را باز کرد. به همین دلیل، از کوک لغزشی برای نگه داشتن موقت قطعات پارچه در کنار هم، قبل از دوخت نهایی استفاده میشود.
انواع جیب
جیبهای تزیونی، جیب لبه دار، جیب رویی، جیب درز پهلو، جیبهایی که روی بدن چاک زده و میدوزیم، جیب مغزی، جیب آستردار، جیب راست، جیب کاپشن و فتلتاپ از انواع جیبهای لباس هستند.
شابلون
نوعی اشل خیاطی است. به عبارت کامل تر شابلون در خیاطی به یک الگوی دقیق و از پیش ساخته شده گفته میشود که از جنس مواد مختلف مانند مقوا، پلاستیک یا فلز ساخته شده است. این الگوها برای ایجاد برشهای یکسان و دقیق روی پارچه استفاده میشوند.
اپلیکه دوزی در خیاطی
به دوخت قطعات پارچه با طرح و شکل قابل توجه روی لباس گفته میشود. مثلاً دور گیپورهای درشت را قیچی کرده و روی لباس دیگری تزیین میکنند.
فراک
فراک در خیاطی به نوعی کت مجلسی مردانه گفته میشود که معمولاً برای مراسم رسمی و مجالس تشریفاتی پوشیده میشود. این کت دارای ویژگیهای خاصی است که آن را از سایر کتها متمایز میکند. پشت این نوع کت بلند و جلوی آن مثل ژیله کوتاه است. فراکها بر اساس مدل یقه، تعداد دکمه و نوع پارچه به انواع مختلفی تقسیم میشوند. برخی از انواع رایج فراک عبارتند از:
- فراک تک ردیفه: این نوع فراک دارای یک ردیف دکمه است.
- فراک دو ردیفه: این نوع فراک دارای دو ردیف دکمه است.
- فراک دمچلچلهای: این نوع فراک در قسمت پشت دارای دو دنباله بلند است.
انواع کمربند
کمربند دو تیکه، کمربند دوبل، کمربند منفرد، کمربند داخلی و کمربند لیفهای از انواع مختلف کمربند هستند.
پام پام
به گلولههایی که با کاموا درست میکنند و در تزیین بافتنی به کار میبرند، پام پام گفته میشود. این گلولههای نرم و پفدار میتوانند به تنهایی یا در گروههای چندتایی به لباس دوخته شوند و به آن ظاهری شاداب و کودکانه ببخشند.
انواع بافت پارچه
بافت گلدار، بافت کرکی، بافت کرشنلی، بافتی کربدوشین، بافت اطلسی، بافت حیایی، بافت اریپ، بافت حصیری، بافت مضاعف و بافت لاپت از انواع بافت پارچه هستند.
کوک برجسته
برای اتصال لانی به پارچه لباس مثل کت و پالتو به کار میرود. در واقع کوک برجسته در خیاطی به انواع دوختی گفته میشود که روی سطح پارچه ایجاد حجم و برجستگی میکنند و به لباسها ظاهری زیبا و تزئینی میبخشند. این نوع کوکها معمولاً با دست دوخته میشوند و برای ایجاد طرحهای مختلف هندسی، گل و بوته و حروف استفاده میشوند.
تار و پود پارچه
نخ های طولی در بافت پارچه، تار پارچه است. به نخهای عرضی در بافت پارچه پود، گفته میشود.
واحدهای اندازه گیری خیاطی
دسی متر، میلی متر، سانتی متر و متر را شامل میشود.
الیاف طبیعی
پنبه، کنف، کتان
کاغذ کالک
کاغذ نقشه کشی و طراحی است. به عبارت دیگر کاغذ کالک یک نوع کاغذ شفاف و نازک است که در خیاطی برای انتقال طرحهای الگو از روی کاغذ اصلی به پارچه استفاده میشود. این کاغذ به دلیل شفاف بودن، اجازه میدهد تا طرح زیرین به وضوح دیده شود و به راحتی بتوان آن را روی پارچه پیاده کرد.
کاغذ پوستی
به کاغذ فایل یا کالک، کاغذ پوستی گفته میشود.
انواع کاغذ خیاطی
گراف، مومی و پوستی از انواع کاغذ خیاطی هستند.
سخن پایانی
اصطلاحات خیاطی، راهنمای شما در دنیای مد و لباس هستند. با شناخت این اصطلاحات، میتوانید به راحتی با دیگر خیاطان ارتباط برقرار کرده، الگوها را بهتر درک کرده و طرحهای حرفهایتری ایجاد کنید. پس این اصطلاحات را به عنوان ابزار کار خود در نظر بگیرید و آنها را هر چه بهتر فرا بگیرید. از سوی دیگر دنیای خیاطی پر از اصطلاحات جذاب و مفاهیم جالب است. هرچه بیشتر با این اصطلاحات آشنا شوید، درک شما از خیاطی عمیقتر شده و میتوانید به دنیای بیکران خلاقیت قدم بگذارید. پس مطالعه و یادگیری را ادامه دهید و به یک خیاط حرفهای تبدیل شوید.
ممنونیم از این که تا انتهای این مقاله همراه مجله هپی لند بودید. امیدواریم که مطالب گفته شده در این مقاله برای شما مفید کاربردی و سودمند باشد. همچنین شما عزیزان می توانید برای مطالعه مطالب مرتبط، از لینکهای زیر استفاده کنید: